Je hoort het steeds vaker in de voedingsindustrie: ATP-meting. Maar wat is ATP eigenlijk? En waarom is het belangrijk om dat te meten op je werkvloer? In deze blog leggen we je alles uit: van het wat tot het hoe, met praktische tips. Zo weet jij straks precies hoe je hygiëne meetbaar en zichtbaar maakt. Spoiler alert: je hebt er geen laboratorium voor nodig, maar wel de juiste tools en een beetje kennis.
ATP staat voor adenosinetrifosfaat. Het is een energiebron die in álle levende cellen voorkomt: in mensen, dieren, planten, bacteriën, gisten en schimmels. Als je ATP op een oppervlak vindt, weet je dus dat er nog sprake is van vervuiling. Dat kan voedsel zijn, maar ook bacteriën of andere micro-organismen.
Omdat een ATP-meting resten van levend materiaal vindt op geteste oppervlakken, is het testen ervan een slimme manier om snel te controleren of een oppervlak schoon is. Zeker in de voedingsmiddelenindustrie, waar kruisbesmetting en bacteriegroei ernstige gevolgen kunnen hebben, is ATP-meting een waardevolle controletool.
Microbiële ATP
ATP dat zich binnenin levende microbiële cellen (zoals bacteriën, gisten en schimmels) bevindt. Aanwezigheid van microbiële ATP geeft aan dat er levende micro-organismen aanwezig zijn, dus dat er sprake kan zijn van microbiële besmetting.
Vrije ATP
ATP die afkomstig is uit kapotte of dode cellen, voedselresten of andere organische vervuiling. Het zit dus niet meer ‘in’ levende micro-organismen, maar is vrijgekomen in de omgeving. Het geeft dus aan dat er organische vervuiling is, maar niet per se levende micro-organismen.
Met een ATP-meting kun je meten hoeveel ATP er aanwezig is. Daarvoor heb je verschillende ATP-testen. Deze voer je uit door een monster te nemen met een swab (een soort wattenstaafje). Deze stop je in een luminometer en binnen enkele seconden weet je hoe schoon of vies het oppervlak is.
De ATP-meter (luminometer) werkt op basis van bioluminescentie. Dat is een mooi woord voor: licht geven door een chemische reactie. Zodra het wattenstaafje met de ATP van het geteste oppervlak in contact komt met de testvloeistof in het buisje, ontstaat er licht. De meter meet dat licht en zet het om in een score: de RLU-waarde (Relative Light Units).
Oppervlaktetesten
Deze worden het meest gebruikt en zijn ideaal voor het controleren van voedselcontactoppervlakken.
High Sensitivity-testen
Geschikt voor zeer strikte ATP-metingen. Deze test is vier keer gevoeliger dan standaardtesten en detecteert zelfs extreem kleine hoeveelheden ATP.
Watertesten
Speciaal ontwikkeld voor watermonsters, zoals spoelwater of CIP-reiniging.
Hygiena AquaSnap Total en NEOGEN Clean-trace water total ATP meten zowel vrije als microbiële ATP.
Hygiena AquaSnap Free en NEOGEN Clean-trace water Free ATP meet uitsluitend vrije ATP in water.
Specifieke bacteriegroep-testen
Deze test detecteert specifieke bacteriegroepen. Gebruik bij deze test altijd zowel de enrichment swaptest als de detection swaptest.
* Hou er rekening mee dat de instructies van jouw specifieke test iets af kunnen wijken, lees daarom altijd goed de instruties die horen bij jouw test.
De ATP-meter geeft een score in RLUs (Relative Light Units). Hoe hoger de score, hoe meer ATP – en dus: hoe viezer het oppervlak. Je kan 3 verschillende meldingen krijgen, afhankelijk van het apparaat en de eigen instellingen:
Pass (Schoon)
Indicatie: Het oppervlak of watermonster wordt als schoon beschouwd.
Waarden: Meestal tussen de 0 en 10–20 RLU
Betekenis: Er is weinig tot geen biologische vervuiling aanwezig.
Waarschuwing
Indicatie: Het resultaat zit in een grijs gebied.
Waarden: Vaak tussen de 11–59 RLU
Betekenis: Er is enige vervuiling aanwezig. Extra controle of reiniging wordt aanbevolen.
Fail (Vuil)
Indicatie: Het oppervlak of monster is niet schoon genoeg.
Waarden: ≥30 – 60 RLU of hoger (afhankelijk van instelling)
Betekenis: Er is te veel ATP gemeten. Reiniging of onderzoek is noodzakelijk.
* Stel altijd de eigen grenswaarden in op basis van je eigen risicoanalyse en kwaliteitsnormen.
Af en toe moet je controleren of je luminometer goed werkt. Dat noemen we kalibreren. Werk daarom altijd met zowel positieve en negatieve controles. Daarmee check je of de meter goed werkt. Hier zijn handige controlemiddelen voor, zoals de CalCheck kalibratie controle kit.
Bewaren doe je het liefst gekoeld: tussen de 2 en 8 °C. Dat zorgt voor een langere houdbaarheid. Je kunt de meeste ATP-testen maximaal 4 weken op kamertemperatuur bewaren (20 tot 25°C). Zorg wel dat ze uit de zon blijven. En: gebruik ze zeker niet na de houdbaarheidsdatum.
Raadpleeg altijd de bijgeleverde bewaarinstructies in de gebruiksaanwijzing van de gekochte ATP-test.
Het is een manier om snel te weten of een oppervlak of het spoelwater schoon genoeg is.
Wil je starten met ATP-metingen in jouw bedrijf? Brilliant Group ondersteunt je met deskundig advies, praktische trainingen en de juiste meetproducten. Samen met onze partners beschikken we over alle kennis om jou te helpen de beste oplossing te vinden.
Brilliant is de specialist voor de top van voedselverwerkende bedrijven op het gebied van hygiëne en voedselveiligheid. Door strategische partnerschappen en meer dan 20 jaar ervaring in de branche hebben we de benodigde kennis en expertise in huis om de personen, het productiebedrijf en het productieproces optimaal te beschermen.
Brilliant Group B.V.
